โรคจุดขาว หรือที่เรียกง่ายๆ ว่าโรคอิ๊ค (Ich) เป็นปัญหาที่นักเลี้ยงปลาสวยงามทั้งมือใหม่และมือเก่าต้องเคยเจอ โรคนี้พบได้ทั้งในปลาน้ำจืดและปลาน้ำเค็ม แต่ในที่นี้เราจะพูดถึงโรคจุดขาวในปลาน้ำจืดก่อนนะครับ 🙂
🧬 สาเหตุของโรค
โรคจุดขาวในปลาน้ำจืดเกิดจากการติดเชื้อโปรโตซัว Ichthyophthirius multifiliis ซึ่งมักพบมากในช่วงที่อุณหภูมิน้ำต่ำ โดยเฉพาะช่วงปลายฝนต้นหนาว
🔬 วงจรชีวิตของเชื้ออิ๊ค
Ichthyophthirius multifiliis เป็นสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว รูปร่างกลมหรือรีเล็กน้อย มีขนสั้นๆ (cilia) รอบตัวเพื่อช่วยในการเคลื่อนที่ วงจรชีวิตของอิ๊คมี 3 ระยะหลัก ได้แก่:
ระยะปรสิต (Trophont) – ปรสิตเกาะที่ผิวหนังหรือเหงือกปลา เราจะเห็นเป็นจุดสีขาวขนาด 0.1-1 มม.
ระยะซิสต์ (Tomont) – เมื่อโตเต็มวัย ปรสิตจะหลุดออกจากปลาและสร้างแคปซูลเพื่อแบ่งตัวบนวัสดุในตู้ปลา
ระยะตัวอ่อน (Theront) – ตัวอ่อนที่ฟักออกจากแคปซูลจะว่ายน้ำเพื่อหาโฮสต์ใหม่ วงจรทั้งหมดนี้ใช้เวลาเพียง 3-6 วัน ที่อุณหภูมิ 25°C
สิ่งที่น่ากลัวคือ 1 Trophont สามารถแตกตัวเป็น มากกว่า 1,000 ตัวอ่อน ได้เลย!
⚠️ อาการของปลาที่ติดเชื้อ
– มีจุดสีขาวเล็กๆ บนตัวหรือเหงือก
– หอบ หายใจถี่
– ว่ายน้ำผิดปกติ เช่น ว่ายแฉลบ ว่ายกระตุก
– ซึม ไม่กินอาหาร มีเมือกมากขึ้น
– ในกรณีรุนแรง ปลาอาจตายจำนวนมากในระยะเวลาอันสั้น
🏥 การวินิจฉัย
สามารถตรวจโดยใช้กล้องจุลทรรศน์ ขูดเมือกบริเวณรอยโรคมาส่องดู หากพบสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวที่มีขนรอบตัว และมีนิวเคลียสรูปเกือกม้า แสดงว่าเป็นอิ๊ค
💊 วิธีรักษา
โรคจุดขาวสามารถรักษาได้หลายวิธี โดยมีตัวยาหลายชนิดที่สามารถใช้ได้ ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคและสภาพของปลา วิธีรักษาที่นิยมมีดังนี้:
🔹 การใช้สารเคมีรักษา
– ฟอร์มาลิน (Formalin) 25-50 ppm – แช่ปลาเป็นเวลา 30-60 นาที หรือใช้ร่วมกับมาลาไคท์กรีน
– มาลาไคท์กรีน (Malachite Green) 0.1-0.2 ppm – ใช้แช่ในตู้ปลา ช่วยกำจัดปรสิตในระยะตัวอ่อน
– จุนสี (Copper sulfate) 0.2-0.3 ppm – ใช้ต่อเนื่อง 3-5 วัน แต่ต้องระวังการใช้ในปลาที่ไวต่อทองแดง
– เมโทรนิดาโซล (Metronidazole) 10-20 mg/L – มีฤทธิ์ต้านปรสิต ใช้แช่ปลาในน้ำ
🔹 การใช้เกลือและการปรับสภาพน้ำ
– เกลือ (Sodium chloride) 1-3 กรัมต่อลิตร – ช่วยลดความรุนแรงของโรคและเสริมสร้างภูมิคุ้มกันปลา
– ปรับอุณหภูมิให้อยู่ที่ 28-30°C – เร่งวงจรชีวิตของปรสิตให้สิ้นสุดเร็วขึ้น ทำให้รักษาได้ง่ายขึ้น
หมายเหตุ: การรักษาจะได้ผลดีที่สุดในระยะ Theront (ตัวอ่อนว่ายน้ำ) เพราะเป็นช่วงที่ปรสิตอ่อนแอที่สุด
🛡️ วิธีป้องกัน
– กักโรคปลาใหม่ ก่อนปล่อยลงตู้ อย่างน้อย 7-14 วัน
– หลีกเลี่ยงความเครียด ในปลา เช่น การเปลี่ยนน้ำกะทันหัน อุณหภูมิที่ไม่คงที่
– รักษาคุณภาพน้ำ ด้วยการกรองที่ดี และเปลี่ยนน้ำเป็นประจำ
ป้องกันไว้ดีกว่ารักษา! หากดูแลปลาอย่างดี โรคจุดขาวก็จะไม่เป็นปัญหากับปลาสวยงามของเราแน่นอน 🐠✨